Thiên hạ hưng vong, thất phu hữu trách

Thiên hạ hưng vong, thất phu hữu trách 

“Thiên hạ hưng vong, thất phu hữu trách (nước nhà hưng thịnh hay suy vong, dân thường cũng phải chịu trách nhiệm) được lưu truyền rất rộng rãi. Nguồn gốc tư tưởng của quan niệm này có thể truy tìm ngọn nguồn từ các sách cổ như Chu dịch, Đại học, Trung dung,v.v. trong đó tập trung nhiều nhất ở học phái của Mạnh Tử. Về cách nói “thiên hạ hưng vong, thất phu hữu trách” thì có thể truy tìm ngọn nguồn từ Nhật tri lục của Cố Diêm Vũ, vốn là chỉ nếu một xã hội đã bị suy thoái về đạo đức thì cho dù là dân thường cũng nên vươn lên cứu vãn. Năm 1915, vì thấy nhục nhã bởi chính quyền Trung Hoa Dân quốc ký kết hiệp ước bất bình đẳng với Nhật Bản, Lương Khải Siêu đã viết bài “Thống định tội ngôn”, cho rằng điều then chốt để rửa nhục cho đất nước là ở “sự tự cường và đổi mới của thế hệ chúng ta”: “Điều này thì đúng như Cố Diêm Vũ đã nói, đó chính là ‘thiên hạ hưng vong, thất phu hữu trách vậy.’”   

Tập Cận Bình đã nhiều lần trích dẫn câu “thiên hạ hưng vong, thất phu hữu trách”. Tháng 9 năm 2014, tại cuộc Toạ đàm kỷ niệm 69 năm ngày thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Nhật của nhân dân Trung Quốc và chiến tranh chống phát xít thế giới, Tập Cận Bình chỉ ra, nhân dân Trung Quốc đã vun đắp nên tinh thần kháng chiến vĩ đại trong hành trình kháng chiến chống Nhật vĩ đại và đã thể hiện tình cảm yêu nước “thiên hạ hưng vong, thất phu hữu trách” trước thế giới.

天下兴亡，匹夫有责

“天下兴亡，匹夫有责”流传极广。形成这一观念的思想渊源，可以追溯于《周易》《大学》《中庸》等典籍，以孟子之学最为集中。而“天下兴亡，匹夫有责”的说法则可溯源于顾炎武《日知录》，本意是指若整个社会出现道德沉沦，那么即使是普通民众也应当奋起救赎。1915年，梁启超有感于民国政府与日本签订不平等条约的屈辱，写下《痛定罪言》一文，认为欲雪国耻的关键在于“我辈之自新”：“斯乃真顾亭林所谓‘天下兴亡，匹夫有责’也。”

习近平多次引用“天下兴亡，匹夫有责”这句话。2014年9月，他在纪念中国人民抗日战争暨世界反法西斯战争胜利69周年座谈会上指出，在中国人民抗日战争的壮阔进程中，形成了伟大的抗战精神，中国人民向世界展示了“天下兴亡，匹夫有责”的爱国情怀。