Độc học nhi vô hữu, tắc cô lậu nhi quả văn

Độc học nhi vô hữu, tắc cô lậu nhi quả văn

“Độc học nhi vô hữu, tắc cô lậu nhi quả văn (học một mình mà không học cùng bạn bè, thì sẽ có kiến thức nông cạn)” có xuất xứ từ Lễ ký, có nghĩa là học một mình mà không dùi mài học vấn cùng bạn bè, thì sẽ có hiểu biết hạn hẹp và kiến thức nông cạn, dẫn đến thất bại trong giáo dục; chỉ có học hỏi lẫn nhau, lấy dài bù ngắn trong việc học thì giáo dục mới có thể thành công được. Trên thực tế, cùng bạn bè dùi mài và thảo luận học vấn cũng là một đặc điểm lớn trong lý luận giáo dục Nho học truyền thống của Trung Quốc, Nho gia luôn cho rằng học hỏi và giúp đỡ lẫn nhau là nhân tố quan trọng trong việc tăng thêm sự hiểu biết và tu dưỡng phẩm hạnh đạo đức. 

Tại nhiều trường hợp như Hội thảo khoa học quốc tế về kỷ niệm 2565 năm ngày sinh của Khổng Tử và Đại hội thành viên lần thứ 5 của Hội liên hiệp Nho học quốc tế, khi trả lời phỏng vấn của Nhật báo Phố Wall của Mỹ, v.v. Tập Cận Bình đều đã trích dẫn câu “độc học nhi vô hữu, tắc cô lậu nhi quả văn” để bày tỏ thái độ đối với việc giao lưu văn hoá và đối thoại văn minh. Câu châm ngôn này nhắc nhở người ta rằng khi đứng trước các nền văn minh khác nhau do xã hội loài người sáng tạo, không thể tự ti một cách mù quáng và đánh mất sự tự tin về dân tộc, cũng không thể tự cao quá mức và có thành kiến bè phái; một mặt, các nước phải tôn trọng văn hoá dân tộc của mình, mặt khác, các nền văn minh của các nước cũng phải học hỏi và tham khảo lẫn nhau, cùng nhau thúc đẩy sự giao lưu và hội nhập của nền văn minh nhân loại, nhất thiết không được tự khép mình lại, càng không thể tự cao tự đại, chỉ cho mình là nhất. 

独学而无友，则孤陋而寡闻

“独学而无友，则孤陋而寡闻”，出自《礼记》，意为独自学习而没有朋友一起切磋，就会知识狭隘、见识短浅，导致教育的失败；只有学习中相互观摩、取长补短，教育才能成功。事实上，朋友间切磋琢磨，也是中国传统儒学教育理论的一大特点，儒家始终认为互学互助是增长知识、修养德行的重要因素。

习近平在2014年9月纪念孔子诞辰2565周年国际学术研讨会暨国际儒学联合会第五届会员大会，以及接受美国《华尔街日报》采访等多个场合中，都引用“独学而无友，则孤陋而寡闻”来表达对文化交流和文明对话的态度。这一箴言提醒人们，面对人类社会创造的各种文明，既不能盲目自卑，失去民族自信力，又不能过度自傲，存有门户之见：一方面，各国要尊重自己的民族文化，另一方面，各国文明又要互学互鉴，共同推进人类文明交流交融，切不可自我封闭，更不能唯我独尊。