Chế độ trách nhiệm về nhận khoán sản xuất liên hợp theo hộ gia đình
Chế độ trách nhiệm về nhận khoán sản xuất liên hợp theo hộ gia đình, thường được gọi là “làm khoán toàn bộ”, là do các hộ nông dân lấy hộ gia đình làm đơn vị để ký hợp đồng nhận khoán với tổ chức kinh tế tập thể, tư liệu sản xuất chủ yếu vẫn thuộc sở hữu tập thể, về mặt phân phối thì thực hiện nguyên tắc phân phối theo lao động, trong hoạt động kinh doanh sản xuất thì tập thể và gia đình có trường hợp tách ra cũng có trường hợp liên hợp. Chế độ trách nhiệm về nhận khoán sản xuất liên hợp theo hộ gia đình là một cuộc cải cách quan trọng được thực hiện rộng rãi tại vùng nông thôn đại lục Trung Quốc vào đầu thập kỷ 80 thế kỷ XX, là bước ngoặt quan trọng của chế độ đất đai nông thôn và là sản phẩm của cải cách thể chế kinh tế nông thôn. Điều quan trọng hơn là chế độ này là sự sáng tạo vĩ đại của nông dân Trung Quốc, cuộc cải cách nông thôn lấy “giao khoán tới hộ” làm tiêu chí đã mở màn cho cuộc cải cách trong nước của Trung Quốc.
Làng Tiểu Cương công xã Lê Viên huyện Phượng Dương tỉnh An Huy là khu vực đột phá sự hạn chế của thể chế cũ, tự phát thực hiện “giao khoán tới hộ” vào thời kỳ tương đối sớm. Tháng 11 năm 1978, 18 nông dân làng Tiểu Cương ký “Sinh tử trạng”, nhận khoán đất trong làng theo từng hộ, thực hiện “khoán đất tới hộ, tự chịu lỗ lãi”, mở đầu chế độ trách nhiệm về nhận khoán sản xuất liên hợp theo hộ gia đình. Một số tỉnh khác như Tứ Xuyên, v.v. cũng áp dụng biện pháp tương tự như “giao khoán tới tổ”, v.v. mở màn cho cuộc cải cách nông thôn ở nước ta.
Năm 1982, Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc phê duyệt và ban hành “Kỷ yếu Hội nghị công tác nông thôn toàn quốc”, chế độ trách nhiệm về nhận khoán sản xuất liên hợp theo hộ gia đình được chính thức xác định. Sau đó, dưới sự ủng hộ tích cực và khởi xướng mạnh mẽ của Trung ương Đảng, chế độ trách nhiệm về nhận khoán sản xuất liên hợp theo hộ gia đình từng bước được mở rộng trong toàn quốc, đến đầu năm 1983, nông thôn Trung Quốc đã có 93% đội sản xuất thực hiện chế độ trách nhiệm này.
Sau khi nông thôn Trung Quốc thực hiện rộng rãi chế độ trách nhiệm về nhận khoán sản xuất liên hợp theo hộ gia đình, vừa đã phát huy tính ưu việt việc kinh doanh thống nhất của tập thể, lại phát huy tính tích cực sản xuất của cá nhân nông dân, vừa có thể thích ứng với kinh doanh quy mô nhỏ mà kinh doanh lẻ tẻ, cũng có thể thích ứng với kinh doanh quy mô vừa phải mà tương đối tập trung, đã thúc đẩy nâng cao năng suất lao động và sự phát triển toàn diện của kinh tế nông thôn, nâng cao mức sống của đông đảo nông dân, là một hình thức kinh tế khá tốt thích ứng với đặc điểm nông nghiệp Trung Quốc, trình độ phát triển sức sản xuất và trình độ quản lý nông thôn ở Trung Quốc.
家庭联产承包责任制
家庭联产承包责任制,俗称“大包干”,是由农户以家庭为单位同集体经济组织签定承包合同,主要生产资料仍归集体所有,分配方面实行按劳分配原则,生产经营活动中集体和家庭有分有合。家庭联产承包责任制是20世纪80年代初期中国大陆农村推行的一项重要改革,是农村土地制度的重要转折和农村经济体制改革的产物。更为重要的是,这一制度是中国农民的伟大创造,以“包产到户”为标志的农村改革拉开了中国对内改革的大幕。
安徽凤阳县梨园公社小岗村是较早冲破旧体制限制,自发采取“包干到户”的地区。1978年11月,小岗村18位农民签下《生死状》,将村内土地分开承包,实行“分田到户,自负盈亏”,开创了家庭联产承包责任制的先河。四川等其他一些省份也采取了“包产到组”等类似做法,揭开了我国农村改革的序幕。
1982年,中共中央批转《全国农村工作会议纪要》,家庭联产承包责任制正式确立。此后,在党中央的积极支持和大力倡导下,家庭联产承包责任制逐步在全国推开,到1983年年初,中国农村已有93%的生产队实行这种责任制。
中国农村普遍实行家庭联产承包责任制后,既发挥了集体统一经营的优越性,又调动了农民个人生产的积极性,既能适应分散经营的小规模经营,也能适应相对集中的适度规模经营,促进了劳动生产率的提高和农村经济的全面发展,提高了广大农民的生活水平,是适应中国农业特点和农村生产力发展水平和管理水平的一种较好的经济形式。